Cây mai vàng được trồng ở nước ta trong khoảng năm nào, thuộc thế kỷ nào?
Chúng tôi rất nuối tiếc là ko có trong tay tài liệu đáng tin cậy nào để tư vấn thỏa đáng được nghi vấn này. Chỉ biết một điều là cây mai vàng được trồng tại nước ta lâu đời rồi, và hàng ngàn đời nay tổ tông ta đã xem màu vàng tươi tắn của hoa mai biểu trưng cho sự thịnh vượng, hạnh phúc và may mắn nên mới sử dụng hoa mai vào việc bác cúng trên bàn độc thánh sư trong dịp tết Nguyên đán, thiên nhiên với màu hoa mai nở. Cái tục lệ này vẫn còn truyền lại cho tới tận ngày nay.
Hoa mai vàng trong hình ảnh mô tả Tết cổ truyền (Nguồn: Internet)
Chỉ những chi tiết đấy thôi cũng đủ cho ta thấy cây mai vàng được ông bà ta trồng trong khoảng lâu đời.
Do mai vàng là loài hoa quý, không chỉ quí bởi sắc vàng của hoa ranh, tươi tỉnh, mà trong Kinh Thi, bộ sách quý của Trung Hoa do đức Khổng Tử san định cũng khen là giống cây có tiết toá trong sạch, hiên ngang tắm gió gội sương giữa trời băng giá, sánh ngang với tùng, bách. Triết lý của nho giáo xem mai mang khí phách bất khuất của người anh hùng. Còn trong Lão giáo thì tôn mai vàng khủng lên hàng vũ trụ luận, cho là do khí âm dương kết hợp mà thành...
Cũng như chúng ta ngày nay, người xưa cũng rất đam mê trồng mai. Nhưng có phổ quát người muốn biết công nghệ trồng mai của người xưa có khác xa với cách trồng của người thời nay không? Đấy là thắc mắc lý thú, chúng ta cộng Tìm hiểu xem sao...
Cách trồng mai của người xưa:
Ngày xưa nước ta chuyên về nông nghiệp; tuy đất rộng người thưa, và tuy cây mai được xem là loài cây quí (hoa sử dụng vào việc thờ cúng) nhưng thực tại nó ko phải là giống cây lương thực như lúa, bắp, khoai, đậu nên ông bà chỉ sử dụng những khoảnh đất đầu thừa cuối thẹo trong vườn để trồng vào đó một vài gốc mai vàng để đến tết có hoa chưng cúng khỏi phải đi xin người nào. Còn những thửa đất màu mỡ thì họ sử dụng vào việc trồng lúa, bắp, khoai, đậu để có lương thực mà ăn.
đó là quan niệm thuần tuý nhưng mang tính thực tiễn, thực dụng của đại đa số người xưa. Họ là những người nghèo, vòng quanh năm đầu tắt mặt tối chân lấm tay bùn làm việc quần quật ở ngoài đồng để kiếm cái ăn. Năm nào thời tiết thuận lợi được mùa thì nhà nhà no ấm. Ngược lại những năm bị thất bát thì nhà nhà đói kém, tới bữa củ khoai cũng không có... Cầm khá. Do đó, khi nào người ta cũng ưu tiên lo đến cái ăn, cái mặc, hiếm có người nào dám tơ tưởng tới thú ăn chơi.
Cây mai vàng được trồng với cách đó thì sự chết sống ra sao đều phó mặc cho trời, ít ai chịu bỏ công sức ra coi ngó, tưới bón. Chỉ tới ngày rằm tháng Chạp - còn nửa tháng nửa đến tết, người ta mới vội vã ra chỗ trồng mai để làm việc trẩy lá cho cây mai trổ hoa đúng vào dịp tết.
đến ngày cận tết, người ta lại ra vườn chọn những cành mai sai hoa to nụ, cắt về cắm vào lộc bình rồi đặt lên bàn thờ chưng cúng. Còn cây mai nào đẹp đẽ được bứng gốc cho vào chậu đặt cạnh bàn vẳng thiên hoặc đem vào phòng khách bác tết. Sau tết, họ lại đem những cây mai này về nơi cũ trồng lại...
Thế nhưng, bên cạnh phần đông người nghèo lại có thiểu số những người dư ăn thừa để, những vị hưu quan, và cả những lão nông ko còn sức khỏe để đảm đương công tác đồng áng vất vả, thì họ lại có nhiều ngày giờ rảnh rỗi tìm đến thú điền viên là chơi kiểng cổ, để di dưỡng tinh thần.
Chơi kiểng cổ là thú vui tao nhã, lành mạnh hợp với thị hiếu người cao tuổi. Ví như trước sân nhà có bày ra năm ba cây kiểng cổ, lại do tay mình uốn sửa nên dáng nên hình thì còn gì ham thích hơn.
Do cây mai có thân gỗ, cành nhánh mềm mại dễ uốn, lại sống lâu năm không thua gì tùng, bách, kim quýt, sơn liễu, cần thăng... Nên dưới tài nghệ uốn sửa điêu luyện của người xưa dễ trở thành cây kiểng cổ trị giá.
Ngày xưa, đúng ra là trong khoảng sáu bảy thập niên trở về trước, tổ sư ta chưa hề biết đến nghệ thuật cắt tỉa, tháp ghép mà chỉ biết việc uốn sửa cây kiểng theo các thế đã định với mục đích là ngầm ký thác tâm tư hoài vọng sâu xa của mình vào đó.
Việc sửa cành uốn thế cho cây mai tốn không ít công phu nặng nhọc, chẳng thể làm nóng vội trong một sáng một chiều mà thành, mà đòi hỏi người trồng phải có đức nhẫn nại, nay uốn cành này, mai lại sửa cành khác... Có khi cây mai đã già mà tác phẩm vẫn chưa hoàn thành!
Thế cây ra sao thì khuôn mẫu đã có sẵn, nhưng trị giá của việc uốn sửa cao thấp, đẹp xấu ra sao là tùy thuộc vào khả năng thông minh của mỗi người.
Các thế căn bản của cây kiểng
Được biết, có năm thế cơ bản của cây kiểng xưa mà nghệ nhân cây kiểng thường theo ấy mà uốn sửa:
- Thế trực: Cây mọc thẳng đứng biểu tượng hình ảnh một người anh hùng, đầu đội trời chân đạp đất, ý chí quật cường, tự tin, tự lập, ko chịu khom lưng luồn cúi nhờ vả một người nào.
- Thế cận trực: Cây kiểng có thân thẳng, dáng hơi nghiêng về một phía, nhưng phần ngọn của nó vẫn hướng thẳng lên trời. Hình ảnh này biểu trưng cho người có ý chí kiên cường, dù gặp nghịch cảnh vẫn ko chịu tạ thế phục.
- Thế hoành: Cây mai kiểng có thân thẳng, dáng bị nghiêng hơn thế cận trực một chút, nhưng phần ngọn của nó thì uốn ngả về phía gốc (hồi đầu). Hình ảnh này biểu tượng người có phổ quát nghị lực và can đảm, dù cuộc sống bị phổ thông phong ba bão táp vùi dập, nhưng vẫn nỗ lực vươn lên mà sống.
>> Tham khảo:Hướng dẫn kỹ thuật ghép mai vàng đơn giản tại nhà
- Thế ngọa: Ngọa có nghĩa là nằm. Thế cây mai kiểng uốn nằm ngang trên mặt chậu như bị gió to bão to xô ngã, nhưng phần đầu ngọn vẫn uốn theo thế hồi đầu (quay về phía gốc). Đây là hình ảnh của người anh hùng mạt vận. Người có thực tài mà nuối tiếc là không gặp vận may, cất đầu lên ko nổi nhưng vẫn ko chịu đầu hàng số phận, vẫn có ý chí quật khởi.
- Thế huyền nhai: Đây là thế thác đổ. Thân cây mai được uốn cong và ngã xuống theo chiều ngọn thác từ trên cao đổ xuống vực sâu. Phần ngọn cây uốn ngược lên cao. Hình ảnh này đề cập lên số mệnh của một người có tài, có chí nhưng cuộc sống lại toàn gặp những chuyện ko may, nhưng vẫn quyết tâm nỗ lực...
Dựa vào năm thế căn bản biểu thị trên, các nghệ nhân hoa kiểng xưa với lòng đam mê cao độ đã có sáng dạ cho ra rộng rãi thế phụ cũng gây được ấn tượng mạnh cho người thưởng lãm, như:
- Thế Trực quân tử: Dáng cây giống thế Trực: Thân mọc thẳng, các cành uốn vị trí nằm ngang. Cành dưới dài hơn cành trên để tạo tán hình chóp. Cây kiểng mang ý nghĩa người có phẩm hạnh tốt, có ý chí bất khuất, biết sống vì mọi người.
- Thế Nhất trụ kình thiên: Dáng cây giống thế Trực: Cây tạo gốc to, thân lớn, cành to, ngọn thẳng đứng lên trời, bộ rễ mọc khí sinh lan tỏa trên mặt chậu tạo thế vững cho cây. Cây kiểng mang ý nghĩa người có chí khí ngang tàng, chỉ muốn tung hoành dọc ngang trời bể để mưu cầu việc lớn, bất chấp mọi hiểm nguy.
- Thế Bạt phong hồi đầu: Dáng cây giống thế Cận trực: Thân mọc nghiêng về một phía như bị cuồng phong xô nghiêng, ngọn cây trở đầu lại phía gốc (hồi đầu) như cố gắng sức mình chống chọi lại, cố gượng dậy chứ ko tiện dụng chịu ngã đổ. Các cành phía gốc cũng trở đầu như ngọn cây tỏ ý ko chịu từ trần phục. Cây biểu tượng cho người có đức tính tự lập, tự cường, không dễ chịu tắt hơi phục trước mọi nghịch cảnh.
- Thế quần cư tam sơn: Ba cây mai được trồng chung một chậu sao cho cây cao to đứng giữa, 2 cây nhỏ và thấp hơn ở vị trí cặp hai bên, trồng như ba ngọn núi nằm gần nhau. Hàm ý nói lên cái thế “hợp quần tạo sức mạnh”. Biểu trưng sức mạnh kết đoàn của phổ thông người có cộng chung chí hướng và sẵn sàng chung lưng đấu cật với nhau chống lại kẻ thù.
- Thế Mẫu tử: Chọn cây mai có hai thân, một chính một phụ. Thân chính biểu trưng cho người mẹ thì cao to, phía ngọn uốn ngả trùm lên ngọn thân phụ - biểu tượng cho người con như có ý đùm bọc, chở che. Thân phụ nhỏ và thấp, ngọn uốn ngả về phía thân chính có ý làm nũng mong được che chở. Ngụ ý đề cập lên tình mẹ con (hay tình cha con) thiêng liêng cao cả và vong mạng hợp với đạo lý làm người.
- Thế Nhân lễ nghĩa trí tín: Cây mai kiểng trong chậu chỉ có một thân thì uốn theo thế Trực: Thân to mọc thẳng, chỉ có năm nhánh tạo tán hình chóp, mỗi nhánh biểu tượng cho một đức tính tốt trong đạo làm người. Giả dụ chọn được cây mai có song thân một chính, một phụ thì uốn các thân giống như ở thế Mẫu tử. Có điều khác là trên thân lớn chỉ chừa ba cành, còn thân phụ chừa 2 cành. Mỗi cành tương tự mang một tên: Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín. Hàm ý cây kiểng này đề cao năm đức tính tốt (ngũ thường) cũng nằm trong đạo làm người.
- Thế Mai nữ: Cây mai kiểng có thân mềm mại, các cành nhỏ được uốn sửa có nét ẻo lả, thanh thoát. Cây mang hình ảnh của người con gái cam đoan trang, duyên dáng với dáng đứng khép nép, e lệ rụt rè dễ mến của người con gái phương Đông.
Kiểng thế đại quát được trồng trong chậu kiểng chu đáo và bác bày theo từng bộ ở nơi đắc địa nhất trước sân nhà gây gổ lưu ý của mọi người.
Thường một bộ kiểng thế có hai cây, hoặc ba cây, bốn cây, nhưng bộ hai cây được coi là thông dụng nhất.
Một bộ kiểng thế 2 cây thì đòi hỏi cả 2 cây đều có thế uốn sửa với nhau và đặt đối xứng nhau. Tỉ dụ bên phải đặt cây thế Mẫu tử (từ thân đến cành nhánh đều uốn sửa giống nhau).
Còn bộ kiểng thế đối xứng nhau ko bắt đề xuất uốn sửa giống nha, mà một số phần nào đó của 2 cây như thân, cành, ngọn... Được uốn sửa đối xứng với nhau.
Đọc thêm:Những nguồn cung cấp mai vang tet 2023 uy tín nhất
* Việc chăm sóc: Ngày xưa, chỉ những người trồng mai kiểng thế mới bỏ ra nhiều công coi ngó, tưới bón cho cây kiểng quí của mình. Một là do họ là những người nhàn rỗi, hằng ngày chẳng phải lo tới chuyện “cơm áo gạo tiền”. Mai là những cây kiểng quí đã đem đến thú giải trí lành mạnh cho họ. Vì vậy, hằng ngày họ mới chịu thương chịu khó tưới nước bắt sâu...
trái lại, cây mai trồng với mục tiêu chờ đến tết cắt cành lấy hoa bác bỏ cúng thì hồ hết suốt năm ko được người trồng bỏ công chăm sóc tưới bón. Một là phần đông họ là những người nghèo, ngày nào cũng phải đầu tắt mặt tối với trăm công nghìn việc vất vả từ sáng tinh sương tới tối mò để tìm kiếm cái ăn, cái mặc mà vẫn bị thiếu trước hụt sau! Mai - theo quan điểm của họ - không hề là cây lương thực, nó chẳng phải là thứ hàng hóa có thể tìm bán được (như thời nay) nên tuy quí nhưng đành phải bỏ mặc... Giả dụ tết đến, ra vườn có cây nào sai hoa, nở đúng tết thì cắt lấy cành vào chưng còn cả vườn ko có cây nào ra hoa đúng tết thì... Chịu thương chịu khó qua vườn hàng xóm xin đôi cành về bác bỏ cúng cũng được...
Trồng mai ko tốn công tưới nước mà bón phân cũng không. Điều này không có nghĩa là người xưa không biết về công nghệ trồng mai, mà là do họ quá bận bịu với chuyện cơm áo, ngay việc nuôi con chó giữ nhà, nuôi con gà lấy rứng tới bữa họ cũng cho ăn tí chút cầm chừng. Từ xưa đã có câu tục ngữ: “Cơm đâu cho no bụng chó, lúa đâu cho vừa diều gà”, nên phân chuồng giả dụ có dư thì họ cũng dành cho việc bón lúa, bón khoai,... Lo kiếm cái ăn trước mắt đã!